Bovenbewustzijn
Hogere Zelf spiritualiteit godsdienst go
artikelen
psychologie artikelen spiritualiteit nieuwsbrief
HET BOVENBEWUSTE
Inleiding
De term 'bovenbewustzijn' lijkt in zwang te
komen. Bijv. bij Teasdale*.
Hij definieert bovenbewustzijn als 'het
rijk van het goddelijke'. Om toegang te krijgen tot dat bovenbewuste is het
volgens Teasdale nodig om de andere vormen van
bewustzijn in jezelf te hebben geïntegreerd. Die andere vormen zijn dan het
dagelijkse bewustzijn en het onbewuste. Hieronder iets over ons onbewuste en
hoe we onbewuste inhouden naar boven kunnen krijgen. Nieuw is de gedachte dat
dezelfde afweermechanismes die we gebruiken tegen het kennen van onbewuste
zaken, ook een rol spelen in het afhouden van het bovenbewuste, 'Het koninkrijk
der Hemelen', dat zich volgens Jezus immers in onszelf bevindt.
Door in te zien welke verdedigingen wij
gebruiken om niet in contact te komen met onze eigen goddelijke vonk, kunnen we
die afweer verminderen. Daarnaast vind je hier oefeningen die actief het
openstaan voor het Goddelijke stimuleren.
*Wayne Teasdale: Het Mystieke Hart;
Deventer, Ankh-Hermes. isbn: 90 202 82229
8.
Freud maakte een plattegrond van de
menselijke psyché. Daarin was een soort kelder waarin alle ongeoorloofde
impulsen en soms ook nare ervaringen werden weggestopt: het onbewuste. De
kelder wordt bewaakt door een politieagent, die zorgt dat er niets uit de
kelder kan ontsnappen en die handlangers van buiten, die ontsnapping mogelijk
zouden kunnen maken buiten de deur houdt. De naam van deze agent is ego.
Om zijn taak te kunnen vervullen maakt het
ego gebruik van een aantal trucs die Freud ons ook heeft uitgelegd, hij noemde
die trucs verdedigings-mechanismen. Die trucs lukken
niet altijd, iets van de inhoud van de kelder kan naar buiten komen via dromen,
vrije associatie, vergissingen (fehlleistungen) en
conversieverschijnselen (bijv. maagpijn als ons iets 'zwaar op de maag ligt').
Om het 'ken Uzelve' uit te breiden naar wat zich in
onze kelder, in ons onbewuste, bevindt kunnen we wellicht deze twee sporen
volgen: actiever gebruik maken van de flarden die uit de kelder
ontsnappen en leren ontdekken welke ego-trucs wij plegen te
hanteren, om ze daardoor beter te kunnen uitschakelen.
Door het ego te omzeilen kunnen we ook
beter toegang krijgen tot ons bovenbewuste. Mijn vermoeden is nl. dat zoals het
ego er voor zorgt dat onbewuste zaken ook onbewust blijven, het er ook voor
zorgt dat het bovenbewuste niet tot ons 'gewone' bewustzijn kan doordringen.
(Zie ook Ken Wilber
die psychologische en esoterische ontwikkeling als een doorgaand proces ziet en
The Course in Miracles, waarin aangegeven wordt dat
we niet afgescheiden kúnnen zijn van wat we doorgaans God noemen.)
Ken Wilber:: The Spectrum of Consciousness
Ons geweten en het ego
Hoe onze politieagent, het ego, er voor
zorgt dat wat onbewust is, dat ook blijft, is vooral door wetshandhaving. Ons
ego voert de orders uit die door het ‘Uberich’, zeg
maar ons geweten, worden uitgevaardigd, dit mag wel en dat niet.
Dat verdringing, het in de kelder houden
van niet goedgekeurde neigingen, gevoelens en driften, tot ziekte en ontsporing
kunnen leiden is genoegzaam bekend. Bijv.: Mensen die niet boos mogen worden
kunnen in een vlaag van 'verstandsverbijstering' - de druk van de weggestopte
gevoelens is zo groot geworden, dat zelfs de politieagent ze niet meer tegen
kan houden - tot moorden komen. Het lijkt ook om deze redenen dus
wenselijk om meer kennis te hebben van wat zich in onze psychische kelder
schuilhoudt. Als middelen daarvoor hadden we al:
Ø Actief gebruik maken van de flarden die uit de
kelder ontsnappen.
Ø Leren inzien wat die ego-trucs zijn om
de kelderdeur dicht te houden, zodat we die kunnen omzeilen.
Ø En wat er nu bijkomt is: Kunnen we ons geweten wat losser
maken?
Het geweten
Waarden en normen: niet bestaande hogere principes die wij
aanroepen om anderen te laten doen wat wij willen of om onszelf te laten doen
wat wij niet willen. (Alberto del Niente al Nada)
Waarden en normen lijken soms objectieve
grootheden die een bestaansgrond lijken te hebben buiten onszelf om. Een norm
als: gij zult niet doden, accepteren wij als iets dat iedereen wel zal
delen. Maar in oorlogstijd worden er medailles voor uitgereikt. En als
koppensneller bewees je je volwassenheid ermee.
Achter het hanteren van waarden en normen
gaat m.i. heel vaak gewoon een egoïstisch motief schuil, waar wij meer kracht
aan geven. Door bijvoorbeeld niet te zeggen: 'ík wil', maar door het te
benoemen als 'Hét hoort'.
De uitspraak: 'Mensen horen zich aan hun
afspraken te houden' geeft meer 'geldigheid' aan onze wens dan: 'Ik ben
teleurgesteld dat je zo laat kwam'.
Wanneer we minder vanuit absolute normen en
regels leven, worden we toegevender voor spontane gevoelens en ingevingen.
Daarmee zetten we ook de deur naar het onbewuste iets meer open.
Het onbewuste laat zich kennen
Zoals eerder omschreven krijgt het ego het
niet voor elkaar om alles wat zich in het onbewuste bevindt volledig
onzichtbaar te houden. Stukjes van de inhoud laten zich kennen door a) dromen
b) vrije associatie, c) vergissingen en d) conversie.
Dromen
Wat niet kan of mag worden geweten komt soms vermomd in onze dromen
naar voren. Die vermomming laat zich nog wel eens doorprikken.
Wat helpt bijv. is om je droom, als je die
nog weet, aan iemand, of voor jezelf hardop, te vertellen in de tegenwoordige
tijd: dus: ik loop in een bos, plotseling is daar een tijger enz. Het op die
manier zo goed mogelijk herbeleven van de droom kan je soms al veel opleveren
aan betekenis en verheldering.
Vraag je zelf ook af wat je stemming was
in de droom. Voelde je je bang, opgewekt, avontuurlijk etc.
Een tweede stap is om alles wat zich van
enige betekenis in jouw droom heeft voorgedaan als een stukje van je zelf te
zien en opnieuw daarover een 'ik verhaal' te vertellen: ik ben een tijger, ik loop
door een bos, en ineens zie ik een man lopen. Hij lijkt bang voor me en daar
baal ik van...
Als je wilt, kun je dit nog verder
uitdiepen door de verschillende onderdelen van de droom met elkaar te laten
praten. Bijv. de tijger: 'hé, Jan, waarom ben je bang voor me? Ik wil je iets
gaan vertellen, maar als je wegloopt, voel ik me alleen maar door jou
afgewezen...'
Jan: 'ik ben bang dat je me zult opeten.'
(Hetgeen zou kunnen betekenen dat Jan bang is overweldigd te worden als hij
naar het agressieve stuk in zichzelf (de tijger) echt zou luisteren.)
Je kunt deze zelfde techniek gebruiken met
voorwerpen om je heen: Ik ben een tafel, ik sta rustig en stabiel en zonder
voorkeur ondersteun ik alles wat mensen op mij kwijt willen. Het kan je meer
zicht geven op je eigen gevoelens en levenshouding.
Zie ook: Gestalttherapie
Vrije associatie
Vrije associatie is het proces waarbij je van
de ene gedachte op de andere komt. Als je een beetje afstand kunt nemen tot je
eigen denken, een observator wordt van wat je hersenen je voortoveren, is die
ketting van gedachtesprongen goed te volgen.
Dit is wat in feite centraal staat in
een goede psychoanalyse. Maar je kunt het ook prima voor jezelf doen.
Stel je hebt ruzie met iemand, zie die ander persoon dan in gedachten voor je,
en kijk 'wat er boven komt'. Misschien een beeld, bijv. dat je die ander in
elkaar slaat, of juist dat je jezelf verstopt. Laat het gebeuren, volg het.
Misschien terwijl je die ander in elkaar slaat, krijgt die ineens het gezicht
van iemand anders, die vroeger iets soortgelijks met je heeft uitgehaald. Of je
doodt je 'vijand' en voelt je intens verdrietig door het verlies van hem of
haar. Dat zou je op het spoor kunnen brengen van: ik wil hem of haar niet
kwijt; misschien een veel dieper gevoel dan ik ben boos op hem/haar.
Vergissingen
Freud zag vergissingen meestal in
taaluitingen; in woord en geschrift. Het onbewuste laat ons iets anders zeggen
dan we bewust bedoelen. Een bekend voorbeeld is dat van het jongetje dat van
zijn moeder te horen krijgt: Denk er om dat straks als tante Amalia komt je
niets over haar dikke neus zegt. Als het jongentje later voor zijn tante thee
inschenkt vraagt hij aan zijn tante: 'Tante, wilt U suiker in uw neus?'
Boeiender vind ik zelf de 'vergissingen' zoals die in gedrag naar voren komen,
een telefoonnummer vergeten van iemand die je eigenlijk niet wilt bellen, de
weg niet kunnen vinden als je een afspraak hebt waar je helemaal niet wilt
zijn. Een stap verder, maar dan zitten we eigenlijk al in het esoterische, is:
elke gebeurtenis opvatten als iets dat betekenis heeft: Iemand die ik bel is in
gesprek: Wil ik hem wel bellen? Heb ik mijn motief duidelijk? Is mijn motief
eerlijk?
Conversie-
Letterlijk betekent de term: omzetting. In
dit geval het omzetten van psychische spanningen in lichamelijke verschijnselen.
Freud keek naar extreme voorbeelden: toen iemands arm verlamd was, bleek dat te
genezen toen duidelijk was dat er angst voor masturbatie onder zat. Dichter bij
huis kennen we allemaal de ervaring dat als we ergens naar toe lopen waar we tegenop
zien, ons lichaam traag wordt, verlangen we naar de plek waar we willen zijn
dan 'vliegen' we erheen.
Volgens de 'orenmafia',
bijv. Louise Hay, is elke ziekte psychisch. Laten we er wat vanaf doen en
zeggen dat ziektes vaak ook een psychische component hebben. Je kunt die
component op het spoor komen door te gaan praten met je ziekte: waarom ben je
er, wat doe je vóór me?
Alles wat we denken en voelen heeft invloed
op ons lichaam. Kijk maar eens wat er met je lichaam gebeurt als je boos bent,
of een seksuele fantasie maakt. Alle belangrijke dingen die we ooit gevoeld
hebben zitten zelfs nog steeds in ons lijf. Zodoende kunnen we ons lichaam
prima gebruiken om te ontdekken wat we eigenlijk voelen, of wat ons nog van
vroeger dwars zit. De therapievorm 'focusing' maakt
van deze ingang gebruik:
Richt je
aandacht op je lichaam, tast het af van kruin tot voetzolen en kijk of er een
plek in je lijf is waar je aandacht blijft hangen. Concentreer je een minuut op
dit lichamelijke gevoel. Beschrijf voor jezelf hoe het lijfelijk voelt. Drukt
het, steekt het, is het constant of varieert het, is het duidelijk omlijnd of
is er een uitstraling e.d. Laat daarna een beschrijving van een psychologisch
gevoel bij je boven komen, en controleer of dit psychologische gevoel klopt met
het lichamelijke gevoel.
Een voorbeeld:
stel dat het je maag is dat de meeste aandacht vraagt. Richt je aandacht dan op
dat gevoel in je maag. Probeer te beschrijven wat je daar voelt: bijv.: een
drukkend gevoel, alsof iemand met een vuist op mijn maag drukt. Er zit weinig
verandering in. Het maakt me een beetje misselijk. Het psychologisch gevoel kan
zijn: ik voel me in bedwang gehouden, of ik voel me klem gezet, of misschien:
ik kan wel kotsen. Als de woordkeus goed is, je het psychologische gevoel juist
hebt omschreven, verandert er wat in het lijfelijke gevoel in je maag.
bron: Gendlin:
Focussen. Haarlem, De Toorts, 1981
samenvatting
van dit boek door A. Heer
Hun zondagse naam is verdedigingsmechanismes.
Het zijn de manieren van het ego om
onbewuste impulsen te beletten om door te dringen tot ons bewustzijn.
Bijvoorbeeld: Reactie formatie:
het omgekeerde van wat moet worden verdrongen, wordt overdreven. Soms wordt het
bewust gebruikt. Ik geef een tweetal voorbeelden van bewust gebruik
omdat het het mechanisme inzichtelijk kan maken.
Bijv. Demostenus, de man die een spraakgebrek had en
zichzelf dwong om een groot redenaar te worden. Of een rolstoeler die een
overwinning op zichzelf behaalt door aan de vierdaagse mee te doen.
Onbewust kan bijv. zijn de milieufreak, die
zijn behoefte om alles te bevuilen, aan alles schijt te hebben, met het
tegendeel bestrijdt.
Een goede eye-opener
voor je zelf kan zijn: zit er meer emotionele lading in wat ik zeg of doe, dan
de situatie vraagt. Iemand die beweert: we moeten stellig oog hebben voor het
milieu, ook onze kinderen moeten op een schone aarde kunnen leven, geeft een
verstandige visie ten beste. Iemand die zegt: 'die klootzakken bij Shell, hoe
durven ze', is waarschijnlijk bezig met zijn eigen persoonlijke, onverwerkte,
emoties uit zijn kindertijd. [bijv. heel erg veel afkeuring gehad toen hij op 2
of 3 jarige leeftijd met zijn eigen uitwerpselen wilde spelen; hij
identificeert zich nu met zijn ouders (streng Uberich)
en bevestigt de norm van zijn ouders: bevuilen mag niet. Om daarmee zijn kinds
behoefte, eens lekker te gaan smeren met poep, naar de verste uithoek van de onbewustzijnskelder te verdrijven]. Een voorbeeld dat wat
dichter bij huis ligt is de vrouw die tegen haar man zegt: jij luistert ook
nooit. In het 'nooit' zien we de overdrijving, hetgeen zou kunnen duiden op een
tekort aan aandacht in de kindertijd. Niet de vroegere pijn wordt gevoeld over
het gedrag van de ouders, die wordt weggehouden, maar alleen de boosheid nu,
naar haar man, wordt ervaren.
Ontkenning en projectie
Naast 'overdrijven van het tegendeel',
kennen we als ego-truc: ontkenning: Ik bén helemaal niet bóós!!! Dat
is dan een ontkenning van eigen gevoel, maar je kunt uiteraard ook dingen in de
buitenwereld ontkennen omdat ze niet overeenkomen met wat jij zelf voor waar
houdt: bijv. het ontkennen van het bestaan van paranormale verschijnselen. Zo
zijn er nog een heel stel verdedigingsmechanismen te onderscheiden, waarvan projectie
misschien wel de bekendste is. Eigenschappen, gedrag, gevoelens die je bij
jezelf ontkent, zie je heel sterk bij anderen aanwezig. Of zoals kinderen het
benoemen: wat je zegt ben je zelf.
Ik heb iemand eens de volgende vuistregel
horen noemen: als je boos bent op iemand is dat omdat hij iets doet dat jij
ook doet, maar van jezelf niet ziet, of omdat de ander iets doet dat jij ook
wel zou willen doen, maar niet durft.
Algemene regel
Om niet iedere keer als zich iets voordoet,
uit te hoeven zoeken welk afweer-mechanisme op dat
moment precies aan het werk is, is het handig om een algemene regel te hebben,
iets waaronder alle afweer-mechanismes vallen. En die
regel is naar mijn idee: te. Iedere keer als je met meer
of juist met minder emoties reageert dan andere mensen doen is er sprake van
dingen in het onbewuste die hun partijtje meeblazen. Je kunt ook zeggen is er
sprake van 'oud zeer', pijn of boosheid die je in het verleden hebt opgelopen
en die toen onvoldoende ruimte kregen c.q. verwerkt zijn. Een overdreven
reactie in het hier en nu is dus een prima ingang om te ontdekken welke
gebeurtenissen er in het verleden waren die een soortgelijk gevoel opriepen.
Dat 'te' geldt natuurlijk ook voor gedrag:
te hard werken kan een overdekking zijn van de pijn: ik mag er eigenlijk niet
zijn. Te lui kan betekenen: angst om als je iets aanpakt het fout te doen, dus
pijn over kritiek in een ver verleden.
Verschil
psychologie en esoterie
Hierboven ging het over:
anders dan het gemiddelde reageren als ingang voor oud zeer. Dat is de houding
van de psychologie: emoties in proportie met de omstandigheden is o.k. Als je
niet 'gemiddeld' reageert, te lang verdrietig, te snel boos bent, is het handig
om in therapie te gaan. De psychologie wil best wel wat sleutelen aan het ego,
maar het moet wel intact blijven. De esoterie, de mystiek daarentegen zegt dat
het ego in zijn geheel het afweermechanisme is tegen bovenbewustzijn.
Voor de esoterische weg geldt dus dat alle emotie
en ook alle denken en gedrag dat uitgaat boven zorg voor eten, drinken en
onderdak, een aanwijzing is dat er nog iets moet worden opgeruimd. Dat er nog
oude bewustzijnsinhouden en egoverlangens zijn die
ons uit het hier en nu halen.
De esoterische literatuur wijst ons
enerzijds op hard werken om het ego te doorzien en los te laten, anderzijds op
'genade', een kwantumsprong waarbij mensen in één keer hun totale ego (even?)
kwijt kunnen zijn. Zie: verlichting
Flarden uit het
bovenbewuste
Net zoals we van het
onderbewustzijn flarden kunnen opvangen, door dromen, e.d.
dringen er soms ook flarden uit het bovenbewuste tot ons door. Misschien
vallen deze flarden onder het begrip: tijdelijke mystieke ervaringen. Om
nogmaals het bovenbewuste aan te geven, het wordt vaak omschreven als: het
ervaren van de eeuwigheid, als een gevoel dat onbegrensd, eeuwig, 'oceanisch'
is. Als een ervaring dat alles één is en de beleving dat alles precies zo is
als het moet zijn. Heel veel mensen kennen deze ervaring. Soms
wordt zij opgeroepen door een plotseling overweldigd zijn door prachtige
natuur, seksuele hoogtepunten leiden vaak tot dit soort momenten, maar ook
verschrikkingen, verbijsteringen, dingen 'waar je
verstand bij stil staat', kunnen aanleiding vormen voor een intuïtief gevoel
over het veel grootsere dan ons dagelijks leven. Ook paranormale ervaringen en
'toevalligheden' geven ons vaak een gevoel van
'meer dan de dagelijkse werkelijkheid'
Dergelijke vlagen roepen soms een
onstilbaar verlangen op naar meer: we gaan de weg van de mystiek. En dan komt
de vraag: kan ik iets doen om deze ervaringen naar mij toe te halen, ze vaker
en/of langer te beleven?
Geloven in een hogere macht
De activiteiten die we zelf kunnen
ontplooien om ons bovenbewustzijn meer te openen lijken te draaien om drie
dingen: 1. willen/durven geloven in een hogere macht. 2. Ons ego verminderen,
en 3. ons ego totaal laten vallen.
Het willen geloven in een hogere macht. Elk
volk, elke cultuur, hoe oud of afgelegen ook, kent een religieus besef. Ook als
je niet 'gelooft' dat er buiten deze fysieke wereld nog iets anders is, kan het
handig zijn om te doen alsof dat wel zo is. Een placebo (een niet werkzame
stof) kan mensen van hun lichamelijke klachten afhelpen, niet omdat het
chemisch werkzaam is, dat is het niet, maar omdat de gebruiker gelooft dat het
dat wel is.
Laat al je spieren zich ontspannen. Loop
daarbij je lichaam af van je kruin tot je voetzolen. Het is prettig als je
daarbij je ogen kunt sluiten.
Stel je daarna voor dat je terwijl de zon
net opkomt een voettocht maakt door de bergen. Het is een zware klim die je
maakt. Na verloop van tijd kom je aan op een plateau. De zon staat al wat hoger
en je hebt een prachtig uitzicht. Aan de rand van het plateau zie je nu een wit
gebouwtje staan. Je loopt er naar toe, gaat naar binnen, en in het gebouw
heerst een gedempt wit licht. Terwijl je ogen langzaam aan het duister wennen,
zie je in het gebouwtje een oude wijze man of vrouw zitten.
Kijk naar zijn of haar gezicht en zie
hoeveel liefde het uitstraalt.
Begroet dan deze oude wijze
figuur.
Je kunt
nu aan hem of haar een vraag stellen, een vraag die al een tijd belangrijk voor
je is. Kijk naar de oude wijze man of vrouw en let er op hoe hij of zij
reageert. Misschien reageert hij in woorden, maar wellicht ook door een gebaar,
een gezichtsuitdrukking, of misschien laat hij je wel iets zien.
Begrijp je wat hij tegen je zegt? Heb je
nog meer vragen aan hem? Wat is jouw gevoel naar hem of haar toe?
Als je het gevoel hebt dat je voor dit
moment uitgesproken bent, bedank je de wijze figuur, neem afscheid en je weet
dat je altijd weer terug kunt komen.
Dan loop je langzaam het
pad door de bergen waarlangs je omhoog gekomen bent weer af. Als je beneden
aangekomen bent open je je ogen en merk je dat je weer terug bent in de kamer.
Zie ook: John Stevens:
Awareness; Palo Alto,
Am. W. publ. Comp, 1971, blz.161
Of laat je meevoeren door een geleide
fantasie.
Mijn hele leven ben ik overtuigd geweest van de noodzaak van een
contact tussen de mens en het goddelijke. Deze interactie is niet alleen
weggelegd voor profeten, bodhisattvas en andere grote
spirituele meesters, het is er ook voor ons: gewone stervelingen met een gewoon
leven. Het is een deel van onze natuurlijke vermogens om een van de duizend
namen waaronder God bekend is, aan te roepen. En het ligt ook binnen ons
vermogen om het antwoord te ontvangen en te ontcijferen.
Vraag, en het antwoord is waarschijnlijk de oudste impuls die we
kennen. De mensheid heeft altijd naar boven gekeken en diep gebogen voor de
mysteries van het universum en God gevraagd om zijn aanwezigheid. Mozes,
Boeddha, Jezus, Mohammed (religies
ontstaan door aanhangers van geschokte profeten) begrepen dat, als je God
aanroept hij ook daadwerkelijk kan verschijnen.
Christina Baldwin: For times like these
Hoe-blokkeren-we-ons-bovenbewuste?
Net als wij verdedigingsmechanismes hebben
tegen het kennen van inhouden die zich in het onbewuste hebben verstopt, hebben
we ook verdedigingsmechanismes tegen ons bovenbewuste. Het bovenbewuste kun je
zien als de plaats waar God zich verstopt.
Reactie formatie (overdrijven van het tegendeel): het: ‘ik
ben aan god gelijk’, wordt ontkend door het tegendeel te overdrijven: ik ben
niet waard om…ik ben schuldig. Mea maxima culpa.
Projectie (het bij je zelf te ontkennen deel toeschrijven aan iemand
anders): Jezus is goddelijk, en hoe meer ik die vereer, hoe duidelijker ik
bevestig dat ik dat dus niet ben, of hoef te zijn.
De vraag waar het om draait is uiteraard,
welke overweging gebruik ik, gebruik jij, om niet te hoeven geloven in onze
eigen goddelijkheid en/of ons vermogen om ons rechtstreeks in verbinding te
stellen met 'God'? De volgende oefening kan je helpen die vraag te
beantwoorden:
Oefening: wat plaats je tussen jou en een
hogere macht in?
Maak in
je fantasie een voorstelling van God.
Het plaatje van de oude wijze man met de
baard bijv. of wat er bij jou maar boven komt. Plaats jezelf ook in die
fantasie en kijk of je gewoon naar God kunt toelopen en een praatje kunt maken
of dat er iets is dat je tegenhoudt.
Behalve ontdekken hoe wij onze eigen
goddelijkheid, dan wel mogelijkheid om in contact te treden met een externe God
blokkeren, kunnen we ook dingen doen om het te stimuleren. Wat doorgaans
neerkomt op minder ruimte geven aan onze privé-belangen,
ons ego.
Volgens de Tarot-kaarten
gaat het leven van onbewuste vrijheid naar bewuste vrijheid. Je vindt in de esoterische
literatuur ook omschrijvingen als van onechtheid naar oprechtheid, van egoïsme
naar altruïsme, van onwetendheid naar eerlijkheid jegens jezelf, van illusie
naar waarheid. Het leven is een reis van
hypocrisie naar oprechtheid, van ik-gerichtheid naar liefde en de gerichtheid
op anderen, van zelfbedrog, onwetendheid en illusie naar eerlijkheid,
duidelijkheid en waarheid.
Bekende elementen die een rol spelen om de
weg van de mystiek te gaan:
1. Je houden aan door anderen
voorgeschreven moraliteit: Bijv. aan de 'tien geboden' of in Boeddhistische
termen aan het achtvoudige pad.
Wanneer dit een 'moeten' gaat inhouden
heeft het vaak een negatieve uitwerking: we voelen ons schuldig, bejegenen
onszelf met zelfverwijt als we er niet aan voldoen, vaak zelfs als we alleen
maar de impuls voelen om er niet aan te voldoen. Bovendien gebruiken we de
normen vaak om kritiek te hebben op anderen. De samenvatting die Jezus er aan
gaf is een hele diepe wijsheid: handel ik uit liefde? Uit liefde voor God, voor
mijn medemens, voor mijzelf.
2. Empathie: Ons ego wil ons
doen onderscheiden van anderen. Het kan behulpzaam zijn om ons af en toe
werkelijk te verplaatsen in de situatie van een ander. Hoe zou ik me voelen als
ik die ander was? Stel dat het míjn vader is die overleden is, of: hoe zou ik
me voelen als ik die zwerver was.
3. Oordelen loslaten: Elke keer als
je een oordeel velt over een ander, dit zien als projectie: wat zegt het over
mijzelf, waarom hindert het mij? Wanneer heb ik hetzelfde gedaan als
wat ik nu bij die ander veroordeel?
'Als je denkt dat alles wat gebeurt de
fout is van iemand anders, zul je veel lijden. Wanneer je je echter realiseert
dat alles zijn oorsprong vindt in jezelf, zul je zowel vrede als vreugde leren
kennen'.
Vrij naar: H.H. De Dalai Lama
4. Nederigheid: De minste
willen zijn in een situatie, toegeven, ruimte geven aan een ander komt vaak die
situatie ten goede.
Maar nog belangrijker is dat het ego even niet de kans krijgt om zichzelf bot
te vieren. Laat een ander voorgaan: in het verkeer, in de rij bij de kassa, in
een gesprek.
Ik reed door de stad terwijl ik ontzettend kwaad was.
Alles ging mis die ochtend. Mijn boosheid was te merken aan de manier waarop ik
reed. Ik wilde wel overal dwars doorheen rijden. Toen kwam ik tegelijk met
iemand anders bij een kruising, en ik wilde hard doorrijden, voorrang of niet,
toen er iets wonderbaarlijks gebeurde. De andere chauffeur glimlachte
vriendelijk naar mij en gebaarde mij door te rijden. Drie straten verder trof het
mij als de bekende bliksem. Die man leefde in een heel andere wereld dan ik. Ik
was geschokt door de ontdekking van de fantastische waarheid dat ik ook op een
heel andere manier in het leven zou kunnen staan.
De wijze verzamelt
niet. Hoe meer hij voor anderen doet, des te meer bezit hij zelf. Hoe meer hij
aan anderen uitdeelt, des te meer heeft hij zelf.
Uit de Tao Teh Tsing
Een vorm van nederigheid
is ook dankbaarheid:
Oefening: dankbaarheid
Sta
in verloren ogenblikken, wachtend bij de kassa of voor een stoplicht, stil bij
de dingen waarvoor je dankbaar kunt zijn. Maak voortdurend de zin af: ik ben
dankbaar voor…of als je gelovig bent: Heer, ik dank U
voor….
Dankbaarheid lijkt
een eigenschap die je toevallig wel of niet hebt, niet iets wat je kunt
beoefenen. Maar juist het oefenen van dankbaarheid kan een diepe invloed hebben
op je leven van alledag en zo je totale leven verrijken.
Uit: Jamie S. Walters: Options for wisdom
5. Exoterische invloeden. Externe zaken
die een spiritueel gevoel kunnen oproepen. Vroeger was dat veelal kerkbezoek.
Maar ook muziek, en kunst in het algemeen kan een intens besef van ‘iets
groters, hogers’ oproepen.
6. Esoterisch contact. Naar binnen
gericht zijn. Vroeger was dat vaak bidden. Het komt terug in 'praten met
God' (bijv.: Walsch: Een bijzonder gesprek met God)
en in bepaalde visualisatieoefeningen.
7. Meditatie. Hieronder verstaan we
alle oefeningen die er voor zorgen dat je niet meer 'in' je gedachten zit, maar
er naar kunt kijken, uiteindelijk kunnen alle gedachten tot stilstand komen.
Bijv. door concentratie op een voorwerp, in de fysieke werkelijkheid of in je
fantasie. Het voortdurend herhalen van dezelfde klank (mantra), bidden van
rozenkrans, het concentreren op je ademhaling. Door het gekakel in je hoofd
stil te zetten, komt er ruimte voor gevoelens, gedachten en ervaringen die
normaal niet tot ons bewustzijn doordingen.
Oefening: meditatie
Een oefening kan zijn om eerst het lichaam
zo goed mogelijk te ontspannen door van kruin tot voetzolen alle lichaamsdelen
afzonderlijk zich te laten ontspannen, door ze even te benoemen: mijn voorhoofd
ontspant zich, mijn ogen ontspannen zich etc. en vervolgens terug te tellen van
100 tot 1. (terugtellen vraagt iets meer concentratie dan gewoon tellen). De
gedachten die bovenkomen accepteren dat ze komen, ze benoemen en terugkeren
naar het tellen.
Soms zijn er dingen die je inhoudelijk zo zeer bezig houden, dat
meditatie moeilijk wordt. Het kan helpen om die dan bewust los te laten:
Oefening: loslaten
Schep om deze
oefening te doen je eigen ruimte om je heen.
Dit kun je doen
door voor je, achter je, links en rechts van je, en boven en onder je een roos
te visualiseren (in je
fantasie voor je te zien), die met elkaar jouw eigen ruimte afbakenen, een
ruimte die helemaal van jou is, waarin jij de baas bent.
Als je merkt dat er mensen of onderwerpen
door jouw ruimte spoken, vraag ze dan om buiten jouw ruimte te gaan staan. Zet
nu in gedachten de persoon of de situatie
waar je zo sterk aan moet denken achter de roos die voor je staat.
Voor de situatie kun je ook een symbool
gebruiken of een korte omschrijving in woorden; zie dan in het laatste geval de
tekst letterlijk voor je staan.
Fantaseer een open kartonnen doos naast je, binnen je eigen ruimte, en laat alle energie die dat onderwerp op jouw heeft gericht uit je lichaam en in die doos vloeien. Plak de doos dicht en stuur hem via de roos die voor je staat retour afzender, stuur de doos dus naar het onderwerp toe.
Zie vervolgens schuin boven/voor je een
zon staan, jouw eigen zon. In die zon zit een sterke magneet, die alle energie
die jij in het onderwerp hebt gestopt eruit haalt. De zon brandt deze energie
schoon tot nieuwe, vitale energie en zendt die nieuwe energie via zijn straling
terug naar jouw lichaam.
Zie ook:
Centrum voor
leven en intuïtie
8. Paranormale ervaringen. Kennis
over paranormale verschijnselen en zeker eigen ervaringen op dit gebied brengen
ons in contact met iets dat uitstijgt boven onze fysieke werkelijkheid. Contact
met overledenen, bijna-dood-ervaringen en
aanwijzingen voor reïncarnatie zijn voor sommigen een bevestiging van het
bestaan van een hiernamaals.
9. Eenvoudig leven. Hoe meer we
gericht zijn op ons innerlijk hoe minder waarde we gaan hechten aan uiterlijke
dingen als luxe en geld.
Een mysticus, levend
in een hutje in het bos bezat slechts twee dingen, een deken en een etensnap. Op een nacht komt er een dief en neemt de deken
mee. Toen de mysticus dat bemerkte liep hij de dief achterna en zei: mag ik u
mijn nap geven, die heeft U kennelijk over het hoofd gezien.
Bhagwan waarschuwt voor het dwangmatig
proberen om dat te bereiken: als je jezelf forceert om in armoede te leven als
je daar mentaal niet aan toe bent, blijven je gedachten toch op bezit/afstand
doen van bezit gericht.
Maar eenvoud is meer dan armoede: Een koning hoort op
een gegeven moment over een beroemde sufi-meester.
Hij vraagt een gesprek met deze meester aan. De sufi
meester bericht terug: het is goed, op voorwaarde dat U alléén komt. Op de
afgesproken tijd meldt de koning zich bij de sufi
wijze, na de laatste kilometers alleen te voet te hebben afgelegd. De sufi begroet hem en zegt: ik had U toch gevraagd om alleen
te komen? Ik ben alleen, antwoord de koning. Oh, nee, zegt de Sufi: ik zie Uw vrouw, Uw kinderen, Uw ministers en een
heleboel problemen om U heen.
Zalig zijn de reinen van hart want zij zullen God zien. (matt: 5:8)
10. Belangeloosheid. Het boeddhisme
noemt het loslaten. Het zijn onze verlangens en strevingen die ons doen lijden.
Als je zonder behoeftes in het hier en nu kunt zijn, reageer je als vanzelf
adequaat op wat zich op dat moment aandient. Lao Tse
noemt dat: doen maar niet doen. Misschien ook: niet mijn wil geschiede, maar Uw
wil geschiede.
Het boeddhisme spreekt ook over 'tonglen': Geef alle voordeel en winst aan anderen, neem
alle verlies en nederlaag op jezelf.
Oefening:-liefde-zenden
Vul je zelf op met liefde. Zet al je
cellen in het licht, of stempel hartjes op al je lichaamsdelen. Neem bij
inademing alle ellende van de wereld in je op en zend bij uitademing liefde
naar de mensen van wie je houdt, naar anderen die je kent, en ten slotte naar
de gehele aarde.
Stuart Wilde omschrijft het zo: 'Probeer dit eens: zend liefde naar mensen die je op
straat tegenkomt. Soms zie je ze dan om zich heen kijken op zoek naar waar die
energie vandaan komt, vaak zie je een glimlach op hun gezicht komen'.
Stuart Wilde: Communicating silently
Calvijn:
Want het is
een oude en ware opvatting, dat er een wereld van zonden in de mensenziel
verborgen ligt. Noch bestaat er andere
genezing voor u dan in de ontkenning van uzelve, in
het afleggen van alle egoïstische overwegingen, om uw gehele aandacht te wijden
aan wat God van u verlangt, en dat alleen moet worden nagestreefd om deze éne
rede: dat het Hem behaagt.
Calvijn, Boek lll,
hfdst. 7
Samenvatting:
De weg van de mystiek lijkt er vooral een
van ja zeggen tegen de mogelijkheid dat het 'koninkrijk der hemelen' ook in
jezelf zit of zoals Neale Walsch
dat zegt: jezelf God bent, en loslaten: loslaten van ons eigenbelang, ons ego
(door het beoefenen van nederigheid, dienstbaarheid, dankbaarheid en
liefdevolle benadering van anderen). Loslaten van het lawaai van de wereld en
het gekakel in ons eigen hoofd waardoor we misschien de stem van onze
eigen intuïtie, zo je wilt, de stem van God kunnen gaan horen.
©: Bert Henning. 2001
artikelen psychologie artikelen spiritualiteit nieuwsbrief