home spiritualiteit psychologie

Wat is bewustzijn?

Je zou bewustzijn kunnen vergelijken met het licht van een filmprojector. We weten dat alle beelden op het doek ontstaan door dit licht, maar we gaan doorgaans helemaal op in die beelden, in het verhaal op het filmdoek.

Op dezelfde manier weten we dat we puur bewustzijn zijn, maar we zijn ons meestal alleen bewust van de ervaringen, gedachten, gevoelens die in onze geest verschijnen. Zelden zijn we ons bewust van het bewustzijn zelf.

Wat we zien, horen, ruiken, voelen is niet echt, als zodanig, in de wereld buiten ons, het zijn constructies die wij in ons hoofd maken van de werkelijkheid. Zo bestaat er in de werkelijkheid buiten ons bijvoorbeeld geen geluid. Er bestaan alleen luchttrillingen. Ons gehoor en hersenen zetten dat om in wat wij ‘geluid’ noemen.

We ervaren dingen buiten ons als consistent: een voorwerp kunnen we voelen, zien we op een ‘juiste’ afstand, het ruikt anders dan andere voorwerpen en een ander zal het voorwerp ongeveer op dezelfde manier ervaren. Dus laten we er maar vanuit gaan dat er inderdaad een fysieke realiteit is, misschien heel anders dan onze hersenen ons voorspiegelen, maar iets zal daar zeker zijn.

En kwantumtheorie vertelt ons dat dat iets daarbuiten, wat wij bijvoorbeeld als een stevige muur ervaren, voor meer dan 99 % uit leegte bestaat, en in voortdurende beweging is, wellicht helemaal niet uit materie, maar ‘slechts’ uit energie bestaat. Toch kunnen we niet door een muur heen lopen. Wij ervaren de werkelijkheid op onze manier. Je kunt het vergelijken met als je van een hoge duikplank verkeerd op het water terecht komt, dat water als beton aanvoelt.

We kunnen vier vormen van bewustzijn onderscheiden: diepe slaap, dromen, waak-bewustzijn, en wat Indiers ‘samandhi’ noemen. In diepe slaap is er geen besef noch van een buitenwereld, noch van een binnenwereld. Bij dromen zien, ervaren we dingen, die niet echt in de buitenwereld bestaan, en in waak-bewustzijn ervaren we de wereld buiten ons, zoals die zich aan ons voordoet.

Bij Samandhi daarentegen is men klaar wakker, men ervaart bewustzijn, maar er is geen onderwerp waar men bewust van is. In analogie met de filmprojector, er is wel licht, maar geen film. Ben je in dit stadium, dan is er een gevoel van zijn dat werkelijker en fundamenteler is dan je ooit eerder hebt ervaren.

Hier, waar alle normale ervaringen verdwenen zijn, vind je je ware identiteit, een essentie die je gemeen hebt met alle wezens, met alles wat ontstaan is.

Een gedeelt uit Peter Russell:

Mysterious Light: A Scientist's Odyssey

home spiritualiteit psychologie