Liefde of angst

Onder elk conflict zit angst

Volgens “Een cursus in wonderen” bestaan er maar twee gevoelens: liefde en angst. Als je hiervan uitgaat kun je ook zeggen dat angst ten grondslag ligt aan alle conflicten, zowel aan die met anderen als aan die met jezelf. Die angst behelst dan angst voor verlies van je zelfbeeld, van eer, status, welbevinden, van aardse goederen, en uiteindelijk van je leven.

Voorbeelden

Je raakt bijvoorbeeld in een conflict dat er uitziet als: pas ik me aan of volg ik mijn eigen gevoel? Ga ik naar dat feest wat van me verwacht wordt of blijf ik thuis om dat boek uit te lezen? Doe ik wat mijn baas van mij vraagt, al gaat het tegen mijn gevoel/verstand/waarden en normen in of weiger ik, met alle consequenties van dien?

Door de kat of door de hond gebeten

Vaak komen we maar moeilijk uit dat soort beslissingen. Het helpt meestal als we iets verder kijken, namelijk naar het gevoel dat onder die dilemma’s ligt.

Volgens “De Cursus” is dat gevoel altijd angst. Dus zonder die angst zouden we onze dilemma’s niet hebben. Laten we eens kijken naar het eerste voorbeeld. Als ik niet naar dat feest ga, ben ik misschien bang dat men mij dat verwijt. Misschien ben ik ook wel bang dat als ik een feest wil geven, mensen dan ook niet zullen komen. Als ik wel naar dat feest ga ben ik wellicht bang dat ik het daar niet leuk zal vinden, misschien omdat men mij niet leuk vindt of omdat ik me zelf onhandig voel in dat soort situaties. Je ziet dat de angst in beide gevallen dezelfde angst is: angst voor afwijzing.

In feite is er dus geen juiste beslissing mogelijk. Het probleem zit ook niet in welke beslissing ik moet nemen, het probleem zit in de angst.

Kijken we naar het probleem van je baas die je iets opdraagt waarvan jij vindt dat het eigenlijk niet door de beugel kan. Denk bijvoorbeeld aan de situatie dat je iets zou moet verkopen wat volgens jou niet deugt. Weiger je, dan krijg je minstens een hoop trammelant, uiteindelijk misschien wel ontslag. Angst voor ruzie, angst voor het mislopen van promotie, angst je baan kwijt te raken. Samengevat: angst voor afwijzing door je baas, en angst voor verlies van inkomen. En aan de andere kant, als je wel doet wat hij wil is er angst voor zelfverwijt omdat het niet past bij jouw gevoel van eerlijkheid. Dus in beide gevallen angst om het verkeerd te doen.

Zonder angst worden dilemma’s beslissingen

Al deze dilemma’s vallen weg als de angst zou wegvallen. Er blijven natuurlijk wel beslissingsmomenten, zoals we elk moment besluiten nemen, maar er is geen dilemma meer, de beslissing is of meteen duidelijk, of het doet er niet echt toe welk alternatief je kiest.

Het is goed of het deugt

Als de angst wegvalt komt er volgens ‘de Cursus’ liefde voor in de plaats. Als je van jezelf en van anderen houdt, ga je graag naar dat feest, maar gun je ook jezelf het genoegen van een avond thuis zijn. Het belang van de beslissing is weg, en meestal weet je dan meteen te kiezen.

Beslissingen worden tot voorkeuren

Als je onvoorwaardelijk van jezelf en je baas houdt valt ook in dat voorbeeld het belang weg.

Als je angst weg is hecht je niet meer aan inkomen, noch aan je reputatie. Niet aan de reputatie die je bij je baas hebt, en niet aan het beeld dat je van je zelf hebt als een eerlijk en oprecht mens. En omdat de spanning is weggevallen, ben je vrij en weet je daardoor vrijwel automatisch wat je wilt doen. Je bent bijvoorbeeld in staat om je baas op het onethische van zijn opdracht te wijzen, op een vriendelijke, liefdevolle manier waardoor hij zich niet aangevallen of beledigd zal voelen. Of je bedenkt een manier om die opdracht net iets anders uit te voeren, waardoor je er wel achter kunt staan. Of desnoods besluit je om deze keer dan maar niet je eigen gevoel te volgen, je reputatie kan je immers niet meer schelen. Je durft ook ontslag te nemen, er is geen angst voor de toekomst. Beslissingen nemen wordt het afwegen van voorkeuren, niet een onoplosbaar dilemma omdat je niet kunt beslissen welke angst je het liefst zou vermijden.

Conflicten met anderen

Vaak escaleren conflicten met anderen, niet omdat het onderwerp zo belangrijk is, maar omdat ons gelijk of onze eer op het spel staat. Als je niet bang bent om je gezicht te verliezen, hoef je je als je aangevallen wordt niet te verdedigen, op verwijten niet met boosheid of tegenverwijten te reageren.

Herken je angst

Rest de vraag: hoe komen we van onze angst af. Volgens Wapnick is dat een levenslange opgave. Maar laat je daardoor niet ontmoedigen, elke stap die je op deze weg kunt zetten is al een bevrijding.

Dus laten we de vraag anders stellen. Hoe ziet het proces van angst oplossen eruit, hoe kun je ermee aan de slag? De eerste en enige stap is het her- en erkennen van je gevoel. Voel je je neerslachtig of ben je aan het piekeren, kijk dan eens naar wat je wérkelijk vóelt. En ga door met voelen tot je bij je angst komt. Wellicht voel je in eerste instantie andere gevoelens dan angst, boosheid bijvoorbeeld of verdriet. Wanneer je die gevoelens echt voelt, echt beleeft verdwijnen ze. Je weet dat dat gebeurt als we onze gevoelens naar buiten toe afreageren. Als je voldoende serviesgoed hebt stukgegooid is je boosheid weg of in ieder geval een flink stuk minder. En een enorme huilbui kan je bij verdriet, minstens tijdelijk, grote opluchting geven. Maar je hoeft je boosheid niet naar buiten te brengen, niet af te reageren, je kunt het ook kwijtraken door er in jezelf volledig bij stil te staan. Wanneer je daardoor je gevoelens van boosheid of verdriet, al dan niet tijdelijk, kwijt bent komt er ruimte voor iets anders, opluchting, harmonie of een nieuw gevoel. En dat nieuwe gevoel zou dan volgens ‘De Cursus’ best eens angst kunnen zijn. Laat ik eens proberen te bedenken hoe dat zit, dat er onder boosheid en verdriet angst schuil gaat. Stel je bent boos omdat iemand je heeft aangereden en je hebt een behoorlijke schade. Die ander heeft je flink wat aangedaan. Je hebt een beschadigde auto, je kunt niet naar de plek waar je heen wilde, je zit een tijd zonder auto en je hebt een heel gedoe met de garage en de verzekering. Logisch toch dat je boos bent? Maar kijk eens naar alle nadelen van die aanrijding, het is allemaal een vorm van verlies. Verlies van tijd, van geld, van vrijheid om je eigen dingen te doen, van je gevoel van veiligheid, je had je leven er wel bij kunnen inschieten. En als je zomaar van het ene op het andere moment van alles kunt verliezen, word je dan niet bang? En is de woede die je voelde niet een overdekking van, een reactie op die angst?

Is verdriet ook angst?

Kijk nu eens naar verdriet. Anders dan bij kwaadheid is niet algemeen geaccepteerd dat verdriet een overdekking is van angst. Er zijn aanwijzingen dat verdriet een op zichzelf staand, authentiek gevoel is. Maar er zijn zeker aspecten van angst aan te ontdekken. Laten we als voorbeeld nemen het verdriet bij het overlijden van een dierbare. Ook nu is er sprake van verlies zoals in het voorbeeld van de aanrijding, maar dan in nog veel ernstiger mate. Iemand waar we van hielden is ons ontnomen. Dat is helemaal niet zoals wij dat wilden. Het leven is wreed. En dat geeft aan hoe kwetsbaar we zijn, en dat besef van kwetsbaarheid maakt ons bang. Tevens zijn we soms bang dat we tekortgeschoten zijn naar de overledene, bang dat anderen misschien ook weg zullen vallen, bang voor onze eigen dood, bang dat we zonder de overledene nooit meer zo gelukkig zullen zijn.

Angst die herkend wordt verdwijnt

Als we werkelijk doordringen tot de kern van onze angst, het volledig beseffen, begrijpen en accepteren verdwijnt die angst. Om de angst te accepteren kan het helpen om jezelf de vraag te stellen waar die angst goed voor is. In ons eerste voorbeeld, uit angst naar dat feest gaan of uit angst thuis blijven, helpt die angst je om niet gekwetst te worden. De angst lijkt goede bedoelingen te hebben, wil je helpen door je weg te houden van waar je bang voor bent. Dat dat een oplossing is die in feite tegen je werkt is duidelijk. Zoals de ‘Cursus in wonderen’ zegt: het ego lijkt je te beschermen, maar versterkt in feite alleen maar zichzelf.

Ten koste van jou. Maar vergeet dat even, vraag je angst, wanneer je die voelt wat die vóór je doet. Bedank die angst voor zijn goede bedoelingen en voor zijn antwoord want door dat laatste krijg je er meer begrip van hoe het werkt. En door hem te bedanken blijft de angst bereid om je ook een volgende keer een antwoord te geven.

‘De Cursus’ zegt: als er geen liefde is, is er angst. Als je je niet 100% liefdevol voelt is er ergens angst bij je. Zoek hem op, leer hem kennen met heel je ziel, hart en verstand en hij zal de benen nemen. Waar licht is kan geen duisternis zijn.

Angst is een illusie

De angst zal uiteindelijk, volgens de cursus, een illusie blijken te zijn. Een valse bescherming tegen kwetsbaarheid die niet bestaat. Je hoeft namelijk nergens bang voor te zijn, je bent allang veilig..

Je ware kern heeft geen begin en geen eind, kan nooit vernietigd worden. Het enige dat vernietigd kan worden is het ego, dat wil zeggen, een samenraapsel van onze manieren om ons staande te houden in een wereld die wij soms als bedreigend en kwetsend ervaren. In feite bestaat dat ego alleen maar uit angst, uiteindelijk angst dat wij niet meer zullen zijn.

Maar het tegendeel is waar, als het ego, je zogenaamde eigenbelang, vernietigd is, ontdek je wat je in feite bent en altijd al bent geweest: pure liefde. Aldus de cursus in wonderen.

Denken vanuit liefde

Naast het leren kennen van je angst, kun je ook tegelijk meer vanuit liefde gaan denken. Zo kun je je bij dilemma’s afvragen: hoe zou ik dit oplossen als ik alleen maar vanuit liefde zou reageren? En in gedachten regelmatig liefde uitzenden naar mensen waar je mee te maken hebt, of in het algemeen naar de hele mensheid helpt je ook om meer vanuit liefde te handelen. Liefde is het tegendeel van angst, liefde is houden van jezelf wat er ook gebeurt en dat betekent onvoorwaardelijk, zonder voorwaarden liefhebben. Dat wil zeggen: los van de verkeerde dingen die je doet, kun je altijd houden van je werkelijke kern, van dat stuk waarin je “Gode gelijk bent”. En dat geldt ook voor het houden van je medemens.

Ook de conflicten die we om ons heen zien, op wereldschaal, komen veelal voort uit angst. De angst weggevaagd te worden (Palestijnen en Joden) of beschadigd of gechanteerd te worden. (De strijd tegen terrorisme).

Zie verder:

focusing

Litt.:
Willem Glaudemans [eindred.]: Een cursus in wonderen.

Deventer: Ankh- Hermes, 1999.
Anton van Harskamp: Een mirakel van onze tijd. De meedogenloze logica van A Course in Miracles.
Pim van Lommel, cardioloog. Interview. Hfdst. ‘angst’.
Martin E. Segal: De lachende Boeddha
K. Wapnick: Inleiding tot Een cursus in wonderen.

Deventer: Ankh-Hermes 1998.
Marianne Williamson: Terugkeer naar liefde.

Groningen: De Zaak, 1992.

Wanneer toegeeft aan je natuurlijke neiging om angst te vermijden, wordt de angst alleen maar sterker. Dat is logisch want de angst rust op verbeelding, dus als je situaties gaat vermijden waarin je die angst tegenkomt dan krijgt de verbeelding alleen maar meer kans. Dus de angst doorstaan is de enige manier om de angst te temperen en terug te brengen tot reële proporties. Pas dan ontdek je daadwerkelijk dat angst iets is dat in jezelf zit, niet iets dat van buitenaf komt.

Damiaan Denys, psychiater.

nieuwsbrief artikelen